خالد بن جریر بجلیخالد بن جَریر بَجَلی، راوی و محدّث شیعی در قرن دوّم و از اصحاب امام صادق علیه السلام بود. ۱ - نام کامل خالد بن جریرنام کامل وی، خالدبْن جَریربْن یَزیدبْن جَریربْن عبدالله بَجَلی است. محمدبن عمر کشی یک بار نام وی را خالدبن جَریر بَجلی [۲]
محمدبن عمر کشی، اختیار معرفةالرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، ص۳۴۶.
و بار دیگر بدون ذکر نام پدرش، خالد بَجَلی [۳]
محمدبن عمر کشی، اختیار معرفةالرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، ص۴۲۲.
آورده که سبب این گمان شده که وی دو تن را معرفی کرده است، اما به نوشته شوشتری [۴]
شوشتری، ج۴، ص۱۰۶.
هر دو عنوان بر یک تن دلالت دارد و اینگونه ذکر عنوان، روش معمول کشی است.
۲ - نسب خالدشیخ طوسی با تصریح بر این مطلب که خالدبن جریر، برادر اسحاق بن جریربن یزیدبن جریربن عبدالله بجلی است، رجال شناسان را در فهم صحیح نَسَب وی یاری داده است. [۷]
عبدالله مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۶۶.
[۸]
شوشتری، ج۴، ص۱۰۷.
او همچنین از شخصی با عنوان خالدبن یزیدبن جریر بَجَلی کوفی نیز در میان اصحاب امام صادق علیه السلام یاد کرده است، که برخی از رجال شناسان، وی را همان خالد بن جریر دانسته‌اند و یادآور شده‌اند که در سلسله نَسَب، نام پدرش افتاده است. [۱۰]
عبدالله مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۲۱۳.
[۱۱]
شوشتری، ج۴، ص۱۰۸.
البته خویی [۱۲]
خویی، ج۸، ص۴۱.
به دلیل اینکه مقتضای تعدد عنوان، تعدد شخص می‌باشد، وی را غیراز این خالدبن جریر و احتمالا عموی وی معرفی کرده است. [۱۳]
دانشنامه جهان اسلام، بَجَلی، خاندان.
۳ - تاریخ ولادت و وفاتدرباره تاریخ دقیق ولادت و وفات وی اطلاع چندانی در دست نیست، ولی مسلم است که در قرن دوم می‌زیسته است. ۴ - پدر خالدپدر وی، جریر، کسی بود که ابومسلم خراسانی را با نیرنگ و فریب از بازگشت به وطنش منصرف ساخت و به سوی منصور خلیفه عباسی [۱۴]
حک: ۱۳۶ـ۱۵۸
فرستاد، زیرا منصور آهنگ قتل او کرده بود. [۱۵]
طبری، ج۷، ص۴۸۳.
۵ - نقل حدیث خالد از امام صادقخالدبن جریر از امام صادق علیه السلام، برادرش اسحاق بن جریر و ابوالربیع شامی روایت کرده است. حسن بن محبوب از اصحاب اجماع، [۱۸]
محمدبن عمر کشی، اختیار معرفةالرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، ص۵۵۶.
مهمترین راوی اوست و علاوه بر آنکه کتاب بجلی به روایت وی در میان امامیه باقی مانده، کتاب ابوالربیع شامی نیز که بجلی راوی آن است، از طریق حسن بن محبوب روایت شده است. [۲۱]
مدرسی طباطبائی، ج۱، ص۳۱۱.
۶ - دلایل وثاقت خالدعلی بن حسن بن فضّال از وی با صفت صالح یاد کرده است. [۲۲]
عبدالله مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۶۶.
[۲۳]
محمدبن عمر کشی، اختیار معرفةالرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، ص۳۴۶.
نظر به اعتبار قول وی در توثیق اشخاص، خالدبن جریر را در شمار راویان قابل اعتماد قرار داده‌اند. [۲۴]
عبدالله مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۶۸-۶۹.
[۲۵]
خویی، ج۷، ص۱۶.
از دیگر مواردی که رجال شناسان وثاقت خالد بن جریر را از آن دریافت کرده‌اند، روایت حسن بن محبوب از وی است، با این فرض که اصحاب اجماع (از جمله حسن بن محبوب) از افراد ثقه روایت می‌کرده‌اند. [۲۶]
عبدالله مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۶۹.
[۲۷]
خویی، ج۷، ص۱۷.
برخی از رجال شناسان روایت کردن جعفربن بشیر از وی را دلیل بر وثاقت او دانسته‌اند؛ چرا که جعفر فقط از ثقات نقل می‌کند [۲۸]
خویی، ج۷، ص۱۶.
ولی خویی [۳۰]
خویی، ج۷، ص۱۷.
بر این امر اشکال وارد کرده و مراد از آنچه را که درباره جعفربن بشیر گفته‌اند، توضیح داده است. [۳۱]
خویی، ج۱، ص۷۱-۷۲.
۷ - تصدیق اعتقادات خالد توسط امام صادقبراساس گزارشی که در عمده کتابهای رجالی ذکر شده، خالدبن جریر بَجَلی دین و اعتقادات و امامان خود را بر امام صادق علیه السلام عرضه کرد و ایشان آن را تصدیق فرمودند. [۳۲]
محمدبن عمر کشی، اختیار معرفةالرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، ص۴۲۲ـ۴۲۳.
[۳۳]
خویی، ج۷، ص۱۵ـ۱۶.
مامقانی [۳۴]
عبدالله مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۶۹.
و مازندرانی حائری [۳۵]
محمدبن اسماعیل مازندرانی حائری، منتهی المقال فی احوال الرجال، ج۳، ص۱۵۸.
مُفاد این روایت را دلیلی بر ممدوح بودن وی دانسته‌اند. شهید ثانی، [۳۶]
زین الدین بن علی شهیدثانی، رسائل الشهید الثانی، ج۲، ص۹۶۵.
این روایت را از حیث سند مجهول و مضطرب معرفی کرده، ولی شوشتری [۳۷]
شوشتری، ج۴، ص۱۰۷ـ۱۰۸.
به این اشکال که ناشی از خطای احتمالی علامه حلّی در موقع یادداشت برداری از کتاب اختیار معرفة الرجال بوده، پاسخ داده است. با همه‌ی این‌ها، خویی [۳۸]
خویی، ج۷، ص۱۶.
از این روایت، فقط مؤمن بودن خالد را نتیجه گرفته است.
۸ - منابع برای مطالعه(۱) خویی. (۲) شوشتری. (۳) زین الدین بن علی شهیدثانی، رسائل الشهید الثانی، قم ۱۳۷۹ـ۱۳۸۰ش. (۴) طبری، تاریخ (بیروت). (۵) محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۲۰. (۶) محمدبن عمر کشی، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش. (۷) محمدبن اسماعیل مازندرانی حائری، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم ۱۴۱۶. (۸) عبدالله مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محیی‌الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳. (۹) محمدعلی موحدی ابطحی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال للشیخ الجلیل ابی‌العباس احمدبن علی النجاشی، ج ۵، قم ۱۴۱۷. (۱۰) احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷. (۱۱) Hossein Modarressi Tabataba'i، Tradition and survival: a bibliographical survey of early Shi`ite literature، vol.۱، Oxford ۲۰۰۳. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله خالد بن جَریر بَجَلی، ص۶۷۶۶. |